چرخه قاعدگی چیست؟
چرخه قاعدگی مجموعه‌ای از تغییرات ماهیانه است که به‌منظور آماده‌سازی برای بارداری احتمالی، در بدن زن رخ می‌دهند. هر ماه، هر یک از تخمدان‌ها یک تخمک آزاد می‌کنند، این فرایند تخمک‌گذاری نامیده می‌شود. در همان زمان، تغییرات هورمونی رحم را برای بارداری آماده می‌سازد. اگر تخمک‌گذاری رخ دهد و تخمک بارور نشود، غشای داخلی رحم از واژن خارج می‌شوند. این دوره قاعدگی زنان است. در این مقاله پس از تعریف پریود منظم به بیان دلایل و درمان پریود نامنظم پرداخته خواهد شد.
منظور از پریود منظم چیست؟
چرخه قاعدگی که از روز اول یک قاعدگی تا روز اول قاعدگی بعدی محاسبه می‌شود، برای همه زن‌ها یکسان نیست.
چرخه قاعدگی میتواند هر ۲۱ روز تا ۳۵ روز اتفاق بیفتد و معمولاً ۲ تا ۷ روز طول می‌کشد. در چند سال اول شروع قاعدگی، وجود چرخه‌های طولانی‌تر رایج است. هرچند، با افزایش سنتان چرخه قاعدگی کوتاه‌تر و منظم‌تر می‌شود.
ممکن است چرخه قاعدگی شما منظم یعنی با طول دوره یکسان در هر ماه یا تا حدودی نامنظم باشد و ممکن است پریود شما سخت، آسان، دردناک یا بدون درد، طولانی یا کوتاه‌مدت باشد و همچنان همه این موارد عادی هستند. در مفهوم گسترده منظور از عادی آن چیزی است که برای شما عادی به شمار می‌رود.
یادتان باشد که انواع خاصی از روش‌های پیشگیری از بارداری مانند استفاده از قرص‌های جلوگیری از بارداری با چرخه‌های طولانی‌مدت و دستگاه‌های داخل رحمی (آیودی) چرخه قاعدگی‌تان را تغییر خواهند داد. درباره آن چیزی که باید منتظرش باشید با پزشکتان صحبت کنید.
زمانی که به یائسگی نزدیک می‌شوید، چرخه قاعدگی‌تان بار دیگر نامنظم می‌شود. هرچند، ازآنجایی‌که با افزایش سنتان خطر ابتلا به سرطان رحم افزایش پیدا می‌کند، باید هرگونه خونریزی نامنظم در حوالی یائسگی را به پزشکتان اطلاع دهید.
چگونه می‌توانم چرخه قاعدگی‌ام را پیگیری کنم؟
برای این که بفهمید چه چیزی برای شما طبیعی است، چرخه قاعدگی‌تان را در یک تقویم ثبت کنید. با پیگیری تاریخ شروع قاعدگی در طول چند ماه می‌توانید منظم بودن پریودهایتان را مشخص کنید.
اگر درباره پریودتان نگران هستید، هر ماه به موارد زیر توجه داشته باشید:
- تاریخ قاعدگی: به طور معمول قاعدگی‌تان چقدر طول می‌کشد؟ آیا نسبت به معمول کوتاه‌تر یا طولانی‌تر است؟
- خونریزی: غلظت خونریزیتان را بررسی کنید. آیا نسبت به حد معمول شدیدتر یا کمتر است؟ هرچند وقت یکبار باید نوار بهداشتی‌تان را تعویض کنید؟ آیا لخته خونی دارید؟
- خونریزی غیرطبیعی: آیا در بین پریودها دچار خونریزی می‌شوید؟
- درد: هر نوع درد مربوط به پریودتان را شرح دهید. آیا این درد شدیدتر از حد معمول است یا خیر؟
- تغییرات دیگر: آیا در خلق‌وخوی و رفتارتان تغییری تجربه می‌کنید؟ آیا در طول زمان تغییر در پریودتان اتفاق جدیدی رخ‌داده است؟
پریود نامنظم
طول دوره و شدت خونریزی قاعدگی از هر زن به زن دیگر متفاوت است. اگر دوره قاعدگی‌تان بیش از حد سخت، طولانی یا غیرمنظم است، به آن منوراژی (پر دشتانی) گفته می‌شود.
علائم منوراژی عبارتند از:
- دوره قاعدگی که بیشتر از ۷ روز طول می‌کشد.
- خونریزی به حدی شدید که باید تامپون یا پد بهداشتی‌تان را بیش از یکبار در هر ساعت عوض کنید.
- اگر چرخه قاعدگی‌تان بیش از اندازه سخت یا آن‌قدر طولانی است که در زندگی یومیه‌تان اختلال ایجاد می‌کند، باید حتماً به پزشک مراجعه کنید.
- خونریزی بیش از حد باعث کم‌خونی یا فقر آهن می‌شود. همچنین ممکن است خونریزی بیش از حد نشانه‌ای دال بر بیماری زمینه‌ای باشد. در بیشتر موارد، پزشکتان میتواند به طور موفقیت‌آمیز پریود غیرطبیعی را درمان کند.
دلیل چرخه‌های قاعدگی نامنظم یا سخت چیست؟
پریود نامنظم یا سخت تحت‌تأثیر عوامل متعددی از جمله موارد زیر قرار دارد:
داروها
بعضی از داروهای ضدالتهاب، داروهای ضدانعقاد خون یا داروهای هورمونی بر خونریزی قاعدگی تأثیرگذار هستند.
یکی از عوارض جانبی دستگاه‌های داخل رحمی (آیودی) مورداستفاده برای کنترل بارداری خونریزی شدید است.
عدم تعادل هورمونی
هورمون‌های استروژن و پروژسترون تراکم غشای داخلی رحم را تنظیم می‌کنند. وجود بیش از اندازه این هورمون‌ها باعث خونریزی شدید می‌شود.
عدم تعادل هورمونی بیشتر در میان دخترهایی رایج است که در یک سال و نیم گذشته قاعدگی آنها شروع شده است. همچنین در میان زنان نزدیک به یائسگی نیز رایج است.
وضعیت سلامت
بیماری‌های التهابی لگن
بیماری التهابی لگن (PID) و سایر عفونت‌ها باعث نامنظمی در پریود می‌شوند.
وجود بافت داخلی رحم (اندومتریوز)
اندومتریوز بیماری دیگری است که باعث بی‌نظمی پریود می‌شود. اندومتریوز وضعیتی است که در آن بافتی که داخل رحم را پوشش می‌دهد در جای دیگری در داخل بدن شروع به رشد می‌کند. این امر میتواند باعث خونریزی شدید و همچنین درد شود.
اختلال ارثی خون
ممکن است خونریزی شدید قاعدگی به دلیل مشکلات خونی ارثی تأثیرگذار بر انعقاد خون باشد.
غده خوش‌خیم یا سرطان
سرطان دهانه رحم، سرطان تخمدان یا سرطان رحم همگی می‌توانند باعث خونریزی شدید شوند اما این شرایط چندان شایع نیستند. وجود غده‌ها یا تومورهای خوش‌خیم و غیر سرطانی در رحم می‌توانند باعث خونریزی شدید یا قاعدگی طولانی شوند.
غده‌های خوش‌خیم در غشای داخلی رحم (آندومتریوز) می‌توانند باعث خونریزی شدید یا قاعدگی طولانی شوند. زمانی که این تومورهای خوش‌خیم از بافت آندومتریوز تشکیل شده باشند، به آنها پلیپ گفته می‌شود. همچنین زمانی که این تومورهای خوش‌خیم از بافت عضلانی تشکیل شده باشند، به آنها فیبروم گفته می‌شود. این عامل نیز می تواند باعث پریود نامنظم شود.
سایر علل احتمالی
عدم تخمک‌گذاری
ناتوانی تخمدان در رهاکردن تخمک یا عدم تخمک‌گذاری باعث کمبود هورمون پروژسترون و منجر به پریودهای شدید می‌شود.
عارضه نفوذ آستر رحم به ماهیچه (آدنومیوز)
هنگامی که بافت رحمی در عضله رحم قرار می‌گیرد، خونریزی شدید رخ می‌دهد. این پدیده به‌عنوان آدنومیوز شناخته می‌شود.
حاملگی خارج از رحم
اگر در طول دوران بارداری دچار خونریزی شدید، به پزشک خود اطلاع دهید. در بارداری طبیعی، قاعدگی متوقف می‌شود. البته مقداری لکه بینی در دوران بارداری به‌ویژه در سه ماه اول نگران‌کننده نیست.
اگر در طول بارداری دچار خونریزی شدید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. این خونریزی میتواند نشانه‌ای از این باشد که تخمک بارورشده به‌جای رحم در لوله فالوپ کاشته شده است که حاملگی خارج از رحم نامیده می‌شود. همچنین میتواند نشانه‌ای از سقط جنین باشد.
پزشکتان به شما کمک می‌کند به دلیل پریود نامنظم و خونریزیتان در طول دوره حاملگی پی ببرید.
پریودهای نامنظم یا شدید چه علائمی دارند؟
طول چرخه قاعدگی و میزان خونریزی برای هر زن منحصربه‌فرد است. هرچند، بیشتر زن‌ها چرخه قاعدگی ۲۴ تا ۳۴ روزه دارند.
به طور معمول خونریزی در حدود ۴ تا ۵ روز است و در حدود ۴۰ سی‌سی (۳ قاشق غذاخوری) خون از دست می‌رود. یادتان باشد که این تنها میانگین است. ممکن است آنچه برای شما عادی است در این محدوده قرار نداشته باشد. ازدست‌دادن ۸۰ سی‌سی (۵ قاشق غذاخوری) خون یا بیشتر به‌عنوان خونریزی شدید غیرطبیعی در نظر گرفته می‌شود.
علائمی که نشان می‌دهند قاعدگی شما غیرعادی است عبارتند از:
- چندین بار تعویض تامپون یا نوار بهداشتی در کمتر از یک ساعت.
- بیدارشدن در طول شب به دلیل نیاز به تعویض نوار بهداشتی.
- مشاهده لخته‌های خون بزرگ در طول قاعدگی‌تان.
- ادامۀ قاعدگی بیش از یک هفته.
همچنین، خونریزی شدید غیرطبیعی باعث می‌شود تا علائم زیر را تجربه کنید که نشانه‌ای از کم‌خونی هستند:
- خستگی
- پوست رنگ‌پریده
- تنگی نفس
- سرگیجه
درحالی‌که چرخه قاعدگی هر زن متفاوت است، اختلالاتی مانند خونریزی در اواسط سیکل یا خونریزی پس از رابطه جنسی علائم غیرعادی به شمار می‌روند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
باید برای معاینه منظم به متخصص زنان مراجعه کنید. هرچند، اگر در شرایط زیر دچار خونریزی یا لکه بینی شدید، حتماً برای معاینه به پزشک مراجعه کنید:
- بین پریودها
- پس از رابطه جنسی
- در طی دوران بارداری
- پس از یائسگی
سایر نشانه‌هایی که در صورت مشاهده آنها باید با پزشکتان تماس بگیرید عبارتند از:
اگر عادت ماهانه شما به طور مداوم بیشتر از یک هفته طول می‌کشد.
اگر در طی چند ساعت متوالی لازم باشد تا هر یک ساعت تامپون یا نوار بهداشتی را تعویض کنید.
- درد شدید
- تب
- بو یا ترشح غیرطبیعی
- کاهش وزن یا افزایش وزن بدون دلیل
- رشد غیرمعمول مو
- آکنه جدید
- ترشح پستانی
چرخه‌های قاعدگی‌تان از جمله طول مدت خونریزی و تعداد تامپون‌ها یا نوارهای بهداشتی که در طول هر چرخه استفاده می‌کنید را پیگیری کنید. در زمان معاینه زنان و زایمان، این اطلاعات سودمند خواهند بود.
از محصولات حاوی آسپرین اجتناب کنید زیرا باعث تشدید خونریزی می‌شوند.
تشخیص پریود نامنظم چگونه است؟
اگر چرخه‌های قاعدگی غیرطبیعی دارید، پزشکتان احتمالاً کار را با معاینه لگنی آغاز می‌کند. پزشک از شما سابقه پزشکی‌تان را جویا می‌شود. شما باید فهرستی از همه داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید ارائه دهید.
بسته به علائم خاصتان، آزمایش‌های تشخیصی عبارتند از:
نمونه‌برداری از سلول‌های دهانه رحم (پاپ‌اسمیر)
این آزمایش وجود عفونت‌ها یا سلول‌های سرطانی در دهانه رحم را بررسی می‌کند.
آزمایش خون
از آزمایش‌های خون برای بررسی کم‌خونی، مشکلات انعقاد خون و هرگونه اختلال در عملکرد تیروئید استفاده می‌شود.
سونوگرافی لگن
سونوگرافی لگن تصاویری از رحم، تخمدان‌ها و لگن شما ارائه می‌دهد.
تکه‌برداری از آندومتر رحم (بیوپسی آندومتر)
اگر پزشکتان قصد بررسی مشکلات احتمالی رحمتان را داشته باشد، ممکن است بیوپسی آندومتر تجویز کند. در طول این روش، از بافت رحمتان نمونه‌برداری می‌شود تا تحت تجزیه‌وتحلیل قرار گیرد.
همچنین ممکن است پزشکان از هیستروسکوپی تشخیصی استفاده کنند تا داخل رحم شما را ببینند. پزشکتان برای انجام هیستروسکوپی از یک لوله باریک برای مشاهده رحم و برداشتن پولیپ استفاده می‌کند.
سونوهیستروگرافی
سونوهیستروگرافی نوعی سونوگرافی است که در آن مایعی به داخل رحمتان تزریق می‌شود تا تصویری از حفره رحمی‌تان ایجاد کند. سپس پزشک میتواند به دنبال پولیپ یا فیبروم بگردد.
آزمایش حاملگی
ممکن است پزشکتان آزمایش حاملگی تجویز کند.
سایر درمان های قاعدگی نامنظم
درمان به موارد زیر بستگی دارد:
- سلامت کلی‌تان
- دلایل اختلال در قاعدگی‌تان
- سابقه بارداری و برنامه‌های آینده‌تان
- همچنین پزشک باید هرگونه بیماری زمینه‌ای مانند اختلال در عملکرد تیروئید را بررسی کند.
درمان شامل موارد زیر است:
دارو
داروهایی که احتمالاً پزشکتان تجویز می‌کند عبارتند از:
• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDS) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن که می‌توانند خونریزی خفیف را کاهش دهند.
• مکمل‌های آهن که می‌توانند کم‌خونی را درمان کنند.
• تزریق هورمون جایگزین که عدم تعادل هورمونی را درمان می‌کند.
• داروهای ضدبارداری خوراکی می‌توانند چرخ‌های قاعدگی‌تان را تنظیم و پریود را کوتاه‌تر کنند.
• اگر دلیل بی‌نظمی قاعدگی‌تان داروهایی است که قبلاً مصرف می‌کردید، پزشک به شما کمک می‌کند تا جایگزینی پیدا کنید.
اقدامات پزشکی برای درمان پریود نامنظم
دیلاتاسیون و کورتاژ (D&C)
دیلاتاسیون و کورتاژ که با عنوان D&C نیز شناخته می‌شود؛ روشی است که در آن پزشک دهانه رحمتان را باز می‌کند و بافت غشای داخلی رحمتان را می‌تراشد. این روش نسبتاً رایج است و عموماً خونریزی قاعدگی را کاهش می‌دهد.
عمل جراحی
رایج‌ترین درمان برای تومورهای سرطانی، عمل جراحی است. همچنین عمل جراحی گزینه دیگری برای درمان فیبروم است اما همیشه ضرورت ندارد. می‌توان با استفاده از هیستروسکوپی پلیپ را برداشت.
تخریب آندومتر (ابلیشن آندومتر)
از روش ابلیشن آندومتر برای زنانی استفاده می‌شود که داروهای مورداستفاده برای کنترل خونریزی شدید و علائم مربوطه هیچ نتیجه‌ای برای آنها نداشته است. در این روش پزشکتان غشای داخلی رحم را تخریب می‌کند و خونریزی قاعدگی کاهش پیدا می‌کند.
قطع آندومتر (رزکسیون آندومتر)
در رزکسیون آندومتر غشای داخلی رحم از بین می‌رود. این روش به طور قابل‌توجهی احتمال بارداری شما در آینده را کاهش می‌دهد. اگر قصد بچه‌دارشدن دارید، می‌توانید درباره سایر گزینه‌های درمانی بحث کنید و آنها را در نظر بگیرید.
هیسترکتومی
هیسترکتومی روش برداشتن رحم و دیواره رحم با استفاده از عمل جراحی است. در صورت لزوم، پزشک تخمدان‌های شما را خارج می‌کند. این امر موجب یائسگی زودرس می‌شود.
اگر به سرطان مبتلا باشید یا فیبروم داشته باشید این روش درمان ارجحیت دارد. همچنین روش میتواند بافت داخلی رحم (آندومتریوز) که با سایر روش‌های درمانی کمتر تهاجمی درمان نشده است را برطرف کند.
جراحی هیسترکتومی توانایی شما برای بچه‌دار شدن را از بین می‌برد.
جراحی لاغری
تحقیقات نشان داده که چاقی بیش از حد میتواند باعث پریود نامنظم شده و اگر درمانها دارویی، ورزشی و سبک زندگی اثربخش نبود، درمان با جراحی لاغری میتواند راهکار مناسبی باشد.
علائم پریود نامنظم چیست؟
همیشه خونریزی زیاد بدان معنا نیست که مشکلی وجود دارد. هرچند، ازدست‌دادن خون زیاد باعث تقلیل ذخایر آهن بدن و کم‌خونی می‌شود. کم‌خونی خفیف میتواند باعث خستگی و ضعف شود. کم‌خونی شدید میتواند منجر به بروز علائم زیر شود:
- سردرد
- سرگیجه
- تنگی نفس
- ضربان قلب سریع
- همچنین خونریزی شدید باعث گرفتگی دردناک عضلات یا قاعدگی دردناک می‌شود که به دارو نیاز دارند.
