زخم معده نوعی بیماری زخم گوارشی و جراحت دردناک در آستر معده است. زخم گوارشی هرگونه زخمی است که هم بر معده و هم بر روی روده کوچک تأثیر می‌گذارد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که لایه مخاطی ضخیمی که از معده شما در مقابل شیره گوارشی محافظت می‌کند، نازک شود. این امر باعث می‌شود تا اسید‌های گوارشی، بافتی که بر روی معده قرار دارد را بخورند و زخم ایجاد کنند. این بیماری را می‌توان به‌راحتی درمان کرد اما عدم درمان مناسب باعث تشدید آن می‌شود.
دلایل و علل زخم معده
اغلب، این بیماری بنا به یکی از موارد زیر ایجاد می‌شود:
- عفونت با باکتری هلیکوباکترپیلوری (H. pylori)
- استفاده درازمدت از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن.
- بیماری با نام سندروم زولینگر – الیسون با افزایش تولید اسید در بدن به‌ندرت عامل زخم معده و روده می‌شود. این سندروم دلیل کمتر از یک درصد از همه زخم‌های معده است.
- دخانیات: کشیدن سیگار و قلیان سد مخاطی معده را نازک کرده و باعث ایجاد این نوع زخم می‌شود.
علائم زخم معده چیست؟
بعضی از علائم به زخم معده مربوط هستند. شدت علائم به‌شدت زخم بستگی دارد. شایع‌ترین علامت احساس درد یا سوزش در قسمت وسط شکمتان، بین قفسه سینه و ناف است. به طور معمول، زمانی که معده‌تان خالی است درد شدیدتر خواهد بود و می‌تواند چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
سایر علائم و نشانه‌های متداول زخم معده عبارتند از:
- درد خفیف و یکنواخت در شکم
- کاهش وزن
- عدم تمایل به غذا خوردن به دلیل درد
- حالت تهوع و استفراغ
- نفخ
- احساس سیری سریع
- آروغ یا رفلاکس اسید
- سوزش معده که باعث احساس سوزش در قفسه سینه می‌شود
- دردی که با خوردن، نوشیدن یا مصرف آنتی‌اسیدها کاهش پیدا می‌کند.
- کم‌خونی که از علائم آن می‌توان به احساس خستگی، تنگی نفس یا پوست رنگ‌پریده اشاره کرد.
- مدفوع تیره و قیری رنگ
- استفراغ خونی یا استفراغ شبیه به دانه‌های قهوه
اگر هر یک از علائم زخم معده را دارید، به پزشکتان مراجعه کنید. حتی اگر این ناراحتی‌ها خفیف باشند؛ در صورت عدم درمان باعث تشدید زخم معده می‌شوند. زخم‌های دارای خونریزی می‌توانند کشنده باشند.
تشخیص زخم معده
تشخیص و درمان زخم معده به علائم و شدت زخمتان بستگی دارد. پزشکتان برای تشخیص زخم معده علاوه بر پزشکی‌تان علائم و هرگونه داروی تجویز شده یا بدون نسخه که مصرف می‌کنید را بررسی خواهد کرد.
پزشک برای رد احتمال ابتلا به عفونت هلیکوباکترپیلوری آزمایش خون، مدفوع یا تنفس تجویز می‌کند. در آزمایش تنفس، از شما خواسته می‌شود تا مایع شفافی را بنوشید و در یک کیسه نفس بکشید و سپس درب کیسه مهروموم می‌شود. اگر باکتری هلیکوباکترپیلوری وجود داشته باشد، نمونه تنفسی شامل میزان دی‌اکسیدکربن بالاتر از حد عادی خواهد بود.
سایر آزمایش‌ها و روش‌های مورداستفاده برای تشخیص زخم معده عبارتند از:
- عکس‌برداری از مری: شما باید مایع غلیظ سفید (باریوم) را بنوشید که دستگاه گوارشی فوقانی‌تان را می‌پوشاند و به پزشک کمک می‌کند تا با اشعه ایکس معده و روده کوچک شما را ببیند.
- آندوسکوپی (EGD): لوله باریک و نازکی که از طریق دهان وارد معده و بخش اولیه روده کوچکتان می‌شود. از این آزمایش برای بررسی زخم، خونریزی و هر بافتی که غیرطبیعی به نظر می‌رسد استفاده می‌شود.
- بیوپسی آندوسکوپی: تکه‌ای از بافت معده‌تان برداشته می‌شود تا در آزمایشگاه تحلیل شود.
درمان زخم معده
بسته به دلایل ابتلا به زخم، درمان زخم معده متفاوت خواهد بود. می‌توان بیشتر زخم‌ها را با تجویز دارو توسط پزشک معالجه کرد اما در موارد نادری به عمل جراحی نیاز است.
درمان سریع زخم اهمیت زیادی دارد. درباره برنامه درمانی با پزشک خود صحبت کنید. اگر دچار زخم یا خونریزی فعال هستید، احتمالاً برای درمان با آندوسکوپی و تجویز داروی وریدی برای زخم در بیمارستان بستری خواهید شد. همچنین ممکن است به انتقال خون نیاز داشته باشید.
درمان غیر جراحی
اگر دلیل زخم معده‌تان هلیکوباکترپیلوری باشد، به داروها و آنتی‌بیوتیک‌هایی با نام مهارکننده پمپ پروتون (PPIs) نیاز دارید. مهارکننده‌های پمپ پروتون سلول‌های تولیدکننده اسید معده را مسدود می‌کنند. افزون بر این درمان‌ها، ممکن است پزشکتان موارد زیر را تجویز کند:
- مسدودکننده‌های گیرنده H2 (داروهایی که مانع تولید اسید می‌شوند).
- توقف استفاده از همه داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی.
- انجام آندوسکوپی
- استفاده از پروبیوتیک‌ها (باکتری سودمندی که در کشتن هلیکوباکترپیلوری نقش دارد).
- مکمل بیسموت
ممکن است علائم زخم با درمان سریع فروکش کند؛ اما حتی اگر علائمتان ناپدید شد، باید همچنان داروهای تجویزی توسط پزشک را مصرف کنید. این امر به‌ویژه درباره عفونت‌های هلیکوباکترپیلوری اهمیت بسیار زیادی دارد تا اطمینان یابید که همه باکتری‌ها از بین رفته‌اند.
اثرات جانبی داروهای مورداستفاده برای درمان زخم معده عبارتند از:
- حالت تهوع
- سرگیجه
- سردرد
- اسهال
به طور معمول این عوارض جانبی موقتی هستند. درصورتی‌که هر یک از عوارض جانبی باعث ناراحتی شدیدتان می‌شود، برای تغییر دارو با پزشک صحبت کنید.
درمان جراحی
در موارد بسیار نادر، زخم معده پیچیده به جراحی نیاز خواهد داشت. این موارد برای زخم‌هایی است که:
- زخم‌های عودکننده
- زخم های غیرقابل‌درمان
- زخم‌های دارای خونریزی
- زخم‌هایی که باعث امتداد پارگی در معده می‌شوند.
- زخم‌هایی که از رفتن غذا از معده به روده کوچک جلوگیری می‌کنند.
جراحی شامل موارد زیر است:
- برداشتن کل زخم
- بافت‌برداری از یک بخش از روده و الصاق آن به محل زخم
- بستن شریان خونریزی
- قطع منبع عصبی معده برای کاهش تولید اسید معده
رژیم غذایی سالم
درگذشته تصور می‌شد که دلیل زخم معده، رژیم غذایی است. اکنون می‌دانیم که این مسئله صحت ندارد. همچنین می‌دانیم که رژیم موجب این بیماری نمی‌شود یا آن را درمان نمی‌کند و خوردن غذای سالم برای مجرای روده و سلامت کلی‌تان سودمند است. به‌طورکلی، ایده خوبی است تا رژیم غذایی سرشار از میوه‌جات، سبزیجات و فیبر بگیرید.
ادعا می‌شود که ممکن است بعضی از مواد غذایی هلیکوباکترپیلوری را از بین ببرند. مواد غذایی که با هلیکوباکترپیلوری مقابله می‌کنند و یا باکتری‌های سالم بدن را تقویت می‌کنند عبارتند از:
- کلم بروکلی، گل‌کلم، کلم و تربچه
- سبزیجات برگدار مانند اسفناج و کلم‌پیچ
- غذاهای سرشار از پروبیوتیک، مانند کلم رنده شده و آب پز با سرکه، میسو (خمیر سویا و نمک و غلات تخمیر شده)، کومبوچا، ماست (به‌ویژه با لاکتوباسیلوس و ساکارومایسس)
- سیب
- زغال اخته، تمشک، توت‌فرنگی و شاه توت
- روغن زیتون
افزون بر این، ازآنجایی‌که افراد مبتلا به زخم معده به بیماری رفلاکس اسید مبتلا هستند؛ بهتر است تا زمانی که زخم معده آنها در حال درمان است از مصرف غذاهای تند و ترش اجتناب کنند. درباره غذاهای مفید برای زخم معده و غذاهایی که مفید نیستند اطلاعات بیشتری به دست آورید.
درمان‌های خانگی زخم معده
افزون بر مصرف غذاهای سالم، موارد زیر به کاهش تأثیر هلیکوباکترپیلوری، همان باکتری مسئول ایجاد زخم معده کمک می‌کنند. هرچند، این مکمل‌ها جایگزین داروهای تجویز شده یا طرح درمانی کنونی شما نیستند. این موارد عبارتند از:
- پروبیوتیک‌ها
- عسل
- گلوتامین (منابع غذایی شامل مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، اسفناج و کلم)
همچنین ممکن است پزشکتان دررابطه‌با کارهایی که می‌توانید در خانه برای تسکین ناراحتی زخم معده‌تان انجام دهید توصیه‌هایی به شما ارائه دهد. درباره این درمان‌های طبیعی و خانگی زخم معده با پزشکتان صحبت کنید.
چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت یا به پزشک مراجعه کرد؟
اگر فکر می‌کنید به این بیماری مبتلا هستید، با کلینیک اسلیم بیوتی تماس گرفته و درباره علائم و راهکارهای درمانی صحبت کنید. درمان این بیماری اهمیت زیادی دارد زیرا عدم درمان زخم معده و هلیکوباکترپیلوری منجر به موارد زیر می‌شود:
- خونریزی محل زخم که می‌تواند کشنده باشد.
- رخنه سازی که زمانی رخ می‌دهد که زخم از دیواره دستگاه گوارشی رد می‌شود و وارد اندام دیگری مانند پانکراس می‌شود.
- سوراخ شدن که زمانی رخ می‌دهد که زخم در دیواره دستگاه گوارشی سوراخ ایجاد می‌کند.
- انسداد در دستگاه گوارش که نتیجه تورم بافت‌های ملتهب است.
- سرطان معده به‌ویژه سرطان معده غیر کاردیا
علائم این عوارض شبیه به مواردی هستند که در ادامه توضیح داده می‌شوند. اگر هر یک از این علائم را دارید، فوراً با پزشکتان تماس بگیرید:
- ضعف
- مشکلات تنفسی
- استفراغ یا مدفوع قرمز یا سیاه
- درد ناگهانی و شدید در شکم که پایانی ندارد
پیشگیری از زخم معده
برای پیشگیری از گسترش باکتری‌هایی که منجر به این بیماری می‌شوند، به طور منظم دست‌هایتان را با آب و صابون بشویید. همچنین حتماً تمام مواد غذایی‌تان را به‌درستی شسته و در صورت نیاز، آنها را کاملاً بپزید.
برای جلوگیری از زخم معده ناشی از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، در صورت امکان مصرف این داروها را قطع کنید. اگر باید حتماً داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مصرف کنید، حتماً دوز توصیه شده را رعایت کنید و در حین مصرف این داروها از مصرف الکل خودداری کنید و همیشه این دارو را با غذا و مایعات کافی مصرف کنید.
