اگر پزشکتان بگوید که به بیماری چربی خون بالا مبتلا هستید؛ بدان معناست که در خون شما سطح کلسترول لیپوپروتئین کم چگال (LDL) یا چربی‌هایی که تری گلیسیرید نامیده می‌شوند بالا است. میزان بالای این مواد خطر ابتلای شما به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند. در این نوشته از وبلاگ اسلیم بیوتی ضمن آشنایی با تری گلیسیرید و کلسترول، عوامل و علائم چربی خون بالا، و نحوه پیشگیری و درمان چربی خون بالا تشریح شده است.
کلسترول چیست؟
برای درک معنای اختلال چربی، شما باید با کلسترول آشنا شوید. دو شکل مهم کلسترول موجود در خون عبارتند از لیپوپروتئین کم چگال (LDL) و لیپوپروتئین پر چگال (HDL).
لیپوپروتئین کم چگال که گاهی اوقات به آن کلسترول بد می‌گویند توسط بدنتان ساخته می‌شود؛ همچنین از مواد غذایی سرشار از کلسترول مانند گوشت قرمز و محصولات لبنی جذب بدنتان می‌شود. لیپوپروتئین کم چگال می‌تواند با سایر چربی‌ها و مواد موجود در خون ترکیب شود و باعث گرفتگی عروق خونی شود.
گرفتگی در عروق خونی جریان خونتان را کاهش می‌دهد و باعث مشکلات جدی مانند بیماری‌های قلبی، حمله و سکته قلبی می‌شود. به دلیل اثرات بالقوه لیپوپروتئین کم چگال، پزشکان سطح پایین آن را توصیه می‌کنند.
لیپوپروتئین پر چگال که گاهی اوقات به آن کلسترول خوب گفته می‌شود، اثر حفاظتی بر روی قلبتان دارد. لیپوپروتئین پر چگال، کلسترول مضر را از عروق خونی‌تان خارج می‌کند. پزشکان معمولاً سطوح بالاتر لیپوپروتئین پر چگال را توصیه می‌کنند.
تری گلیسیرید چیست؟
تری گلیسیرید نوعی چربی است که عمدتاً آن را از مواد غذایی مصرفی جذب می‌کنید. همچنین زمانی که بدنتان کالری مازاد را به چربی تبدیل و ذخیره می‌کند، تری گلیسیرید تولید می‌کند. بعضی از تری گلیسیرید‌ها برای عملکرد‌های سلولی ضروری هستند اما میزان بیش از حد تری گلیسیرید مضر است.
چه چیزی باعث کلسترول خون بالا و تری گلیسیرید بالا می‌شود؟
مواد غذایی سرشار از نوع خاصی از چربی، وضعیت سلامت و عوامل دیگر باعث کلسترول خون بالا و تری گلیسیرید بالا می‌شوند.
مواد غذایی
دو نوع چربی باعث افزایش سطح کلسترول می‌شوند.
چربی‌های اشباع شده: چربی‌های اشباع شده می‌توانند سطح لیپوپروتئین کم چگالتان را افزایش دهند. بعضی از مواد غذایی بر پایه گیاهی مانند روغن پالم و روغن نارگیل حاوی چربی‌های اشباع نشده هستند. هرچند، عمدتاً در محصولات غذایی بر پایه حیوانی مانند موارد زیر چربی اشباع شده وجود دارد:
- پنیر
- شیر
- کره
- استیک
چربی‌های ترانس: چربی‌های ترانس یا اسیدهای چرب ترانس بدتر از چربی‌های اشباع شده هستند زیرا سطح لیپوپروتئین کم چگالتان را افزایش داده و سطح لیپوپروتئین پر چگالتان را کاهش می‌دهند. به طور طبیعی بعضی از چربی‌های ترانس در محصولات حیوانی وجود دارند. سایر چربی‌های ترانس در مواد غذایی فرآوری شده‌ای وجود دارند که تحت فرایندی با نام هیدراته کردن قرار می‌گیرند مانند بعضی از انواع کره‌های گیاهی و چیپس‌ها.
وضعیت سلامت
وضعیت سلامتتان می‌تواند بر سطح کلسترولتان تأثیر بگذارد. سطح کلسترول خون بالا از موارد زیر ناشی می‌شود:
- کم‌کاری تیروئید
- سندروم سوخت و سازی
- سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
- بیماری کلیوی
- سندروم کوشینگ
سایر عوامل چربی خون بالا
سایر دلایل بالا بودن کلسترول خون عبارتند از:
- عدم ورزش: انجام ندادن ورزش کافی باعث افزایش سطح لیپوپروتئین کم چگال می‌شود. علاوه بر این، مشخص شد که ورزش سطح لیپوپروتئین پر چگال شما را افزایش می‌دهد.
- استعمال دخانیات: استعمال دخانیات کلسترول بد شما را افزایش داده و باعث ایجاد پلاک در عروق خونی‌تان می‌شود.
- ژنتیک: اگر در خانواده‌تان کلسترول بالا مرسوم است، شما نیز در معرض خطر ابتلا به کلسترول بالا قرار خواهید داشت.
- داروها: داروهای خاص مانند بعضی از انواع داروهای ادرارآور سطح کلسترولتان را افزایش می‌دهند.
علائم چربی خون بالا (تری گلیسیرید و کلسترول خون بالا)
معمولاً کلسترول بالا هیچ علامت و نشانه‌ای ندارد. تنها زمانی که کلسترول بالا باعث ایجاد آسیب قابل‌توجه شود، علائم آن پدیدار می‌شوند. برای مثال، علائم کلسترول بالا به شکل علائم بیماری قلبی، مانند درد قفسه سینه (گلودرد توأم با تنگی نفس) یا حالت تهوع و خستگی بروز پیدا می‌کند. سکته یا حمله قلبی در میان سایر عوامل، به دلیل کلسترول کنترل نشده رخ می‌دهند.
تشخیص چربی خون چگونه است؟
پزشکتان برای بررسی سطح کلسترول شما آزمایش خونی با نام پروفایل لیپیدی یا پنل چربی تجویز می‌کند. این آزمایش کلسترول (هم لیپوپروتئین کم چگال و هم لیپوپروتئین پر چگال) و تری گلیسیرید شما را اندازه‌گیری می‌کند. احتمالاً پزشک از شما می‌خواهد تا پیش از انجام آزمایش به مدت حداقل ۸ تا ۱۲ ساعت از نوشیدن و مصرف هرگونه مایعات به‌غیراز آب خودداری کنید.
پروفایل لیپیدی کلسترول را بر حسب میلی‌گرم کلسترول در هر دسی‌لیتر (mg/dL) اندازه‌گیری می‌کند. سطح کلسترول شما نباید از ۲۰۰ mg/dL بیشتر باشد. نحوه درک نتایج آزمایش کلسترولتان را یاد بگیرید.
درمان چربی خون به چه صورت است؟
مرسوم‌ترین طرح درمانی برای اصلاح تری گلیسیرید و کلسترول بالا ترکیبی از داروها و تغییر سبک زندگی است. همچنین ممکن است پزشکتان مکمل‌های خاصی پیشنهاد دهد.
داروی چربی خون بالا
برای درمان اختلالات چربی از انواع مختلفی از داروها استفاده می‌شود.
استاتین‌ها: این دارو ماده‌ای که در بدنتان ایجاد می‌شود و کلسترول تولید می‌کند را مسدود می‌سازد. سپس کبد شما کلسترول را از خونتان خارج می‌کند. همچنین استاتین‌ها می‌توانند کلسترول‌هایی که در عروق خونی‌تان گیر افتاده‌اند را جذب کنند. به طور معمول استاتین‌های زیر تجویز می‌شوند:
- آتورواستاتین (داروی لیپیتور)
- فلوواستاتین (داروی لسكلون)
- رزوواستاتین (داروی کرستور)
- سیمواستاتین (داروی زوکور)
- پراواستاتین
مهارکننده‌های جذب کلسترول: این داروها با کاهش جذب کلسترول مواد غذایی در بدنتان، سطح کلسترولتان را پایین می‌آورند. گاهی اوقات از این داروها در کنار استاتین‌ها استفاده می‌شود.
ترشح‌کننده‌های اسید صفراوی: این داروها موادی با نام رزین‌های صفراوی که حاوی کلسترول هستند را به دام می‌اندازند و از جذب مجدد آنها در روده کوچکتان جلوگیری می‌کنند.
فیبرات‌ها: این داروها به کاهش سطح تری گلیسیرید خونتان کمک می‌کنند.
مکمل‌های درمان چربی خون
- به طور معمول برای کاهش سطح تری گلیسیرید‌ها و لیپوپروتئین کم چگال، از اسیدهای چرب امگا ۳ بدون نسخه استفاده می‌شود. اسیدهای چرب امگا ۳ چربی‌های دارای حلقه‌های اشباع نشده هستند که به طور طبیعی در ماهی‌های چرب مانند سالمون وجود دارند. روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون و روغن کانولا حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ هستند.
- نیاسین باعث افزایش سطح تولید لیپوپروتئین پرچگال می‌شود و بدون نسخه و همراه با نسخه به فروش می‌رسد.
تغییر سبک زندگی
دنبال‌کردن یک رژیم غذایی سالم و انجام ورزش کافی به کاهش سطح کلسترولتان کمک می‌کند. همین اقدامات در وهله اول به جلوگیری از اختلالات چربی کمک می‌کنند.
پیشگیری از چربی خون بالا
انجمن قلب آمریکا (AHA) توصیه می‌کند که روزانه نباید بیش از ۶ درصد از کالری شما از چربی اشباع شده تأمین شود. همچنین انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند که در صورت امکان از مصرف چربی‌های ترانس خودداری کنید. مصرف مقدار زیادی غلات کامل، میوه‌جات و سبزیجات باعث کاهش کلسترول بالا می‌شود.
سایر روش‌هایی که به حفظ سطح کلسترول و تری گلیسیرید سالم کمک می‌کنند عبارتند از:
- مصرف ماکیان بدون پوست و بدون چربی قابل‌مشاهده.
- گوشت بدون چربی با اندازه متوسط.
- مصرف محصولات لبنی کم‌چرب یا بدون چربی.
- مصرف چربی‌های چندحلقه‌ای اشباع نشده و چربی تک‌اشباع‌نشده به‌جای چربی‌های اشباع شده و چربی‌های ترانس.
- ورزش حداقل ۳۰ دقیقه در هر روز و ۴ روز در هفته.
- اجتناب از مصرف فست‌فود، تنقلات و گوشت‌های فرآوری شده.
- مصرف غذاهای کبابی و گریل شده به‌جای غذاهای سرخ شده.
- مصرف کمتر الکل؛ زیرا الکل باعث افزایش سطح تری گلیسیرید می‌شود.
جمع بندی و نتیجه گیری
داروها و تغییر سبک زندگی به کاهش سطح کلسترولتان کمک می‌کنند. برای افزایش سلامت و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، حمله و سکته قلبی از طرح درمانی پزشکتان پیروی کنید.
