عمل لاپاراسکوپی یا لاپاروسکوپی (Laparoscopy) نوعی عمل جراحی است که جراح را قادر می‌سازد تا بدون ایجاد برش‌های بزرگ در پوست، به داخل شکم و لگن دسترسی پیدا کند. عمل جراحی لاپاراسکوپی به‌عنوان جراحی سطحی یا جراحی غیرتهاجمی نیز شناخته میشود. در این مقاله پس از تشریح اینکه لاپاراسکوپی چیست وچگونه انجام میشود، می‌خوانید که فلوشیپ لاپاراسکوپی کیست؟
در طول عمل لاپاروسکوپی از ایجاد برش‌های بزرگ اجتناب میشود زیرا جراح لاپاراسکوپی از ابزاری بانام لاپاراسکوپ استفاده می‌کند. لاپاراسکوپ لوله باریک مجهز به منبع نور و دوربین است که تصاویر را از داخل شکم یا لگن به مانیتور منتقل می‌کند.
برخی از مزایای لاپاراسکوپی نسبت به جراحی باز عبارتند از:
- بستری کوتاه‌مدت در بیمارستان و بهبودی سریع‌تر.
- درد و خونریزی کمتر پس از جراحی.
- ایجاد جای زخم کمتر.
کاربرد لاپاراسکوپی چیست؟
معمولاً از این روش برای کمک به تشخیص طیف گسترده‌ای از بیماری‌های درون شکم یا لگن استفاده میشود. همچنین، می‌توان برای انجام عمل‌های جراحی مانند برداشتن عضو آسیب‌دیده یا عضو بیمار یا بافت‌برداری برای آزمایش‌های بیشتر (بیوپسی) از جراحی لاپاراسکوپی استفاده کرد. در کلینیک اسلیم بیوتی، برای بسیاری از موارد مانند انواع جراحی لاغری و برخی جراحی‌های درمانی از روش لاپاراسکوپی استفاده میشود.
عمدتاً در موارد زیر از لاپاراسکوپی استفاده میشود:
- تشخیص امراض زنانه – بررسی و درمان شرایط اثرگذار بر دستگاه تولیدمثل زنان.
- بررسی معده و روده و بیماری‌های آنها – بررسی و درمان شرایط اثرگذار بر دستگاه گوارش.
- بررسی بیماری‌های مربوط به دستگاه ادراری و تناسلی – بررسی و درمان شرایط اثرگذار بر دستگاه ادراری.
عمل لاپاراسکوپی چگونه انجام میشود؟
عمل لاپاراسکوپی تحت بیهوشی عمومی انجام میشود بنابراین در طول عمل هیچ دردی احساس نمی‌شود.
در طول عمل، متخصص لاپاراسکوپی یک یا چند برش کوچک بر روی شکم ایجاد می‌کند. این برش‌ها جراح را قادر می‌سازند تا لاپاراسکوپ، ابزار جراحی کوچک و لوله‌ای برای پمپاژ گاز به داخل شکم را وارد بدن کند. این لوله به جراح کمک می‌کند تا دید واضح‌تری پیدا کند و راحت‌تر عمل را انجام دهد.
پس از عمل، گاز از شکم فرد تخلیه میشود، زخم‌ها با بخیه بسته می‌شوند و بر روی زخم‌ها پانسمان گذاشته میشود. اغلب بیمار می‌تواند در همان روز انجام جراحی لاپاراسکوپی به خانه بازگردد، اگرچه ممکن است لازم باشد یک‌شب در بیمارستان بستری شود.
عوارض عمل لاپاراسکوپی چیست؟ آیا این روش ایمن است؟
عوارض جزئی
بر اساس نتایج تحقیقات، از هر ۱۰۰ مورد جراحی لاپاراسکوپی، ۱ یا ۲ مورد دچار عوارض جزئی می‌شوند، این عوارض عبارتند از:
- عفونت
- خونریزی و کبودی خفیف در پیرامون محل برش
- حالت تهوع و استفراغ
عوارض جدی
برآورد شده است که از هر هزار مورد لاپاراسکوپی، یک مورد دچار عوارض جدی میشود. این عوارض جدی عبارتند از:
- آسیب به عضو مانند روده یا مثانه که منجر به ازکارافتادگی عملکرد عضو میشود.
- آسیب به شریان اصلی
- عوارض ناشی از استفاده از گاز دی‌اکسید کربن در طول جراحی لاپاراسکوپی مانند ورود حباب‌های گاز به رگ‌ها یا شریان‌ها.
- واکنش آلرژیک جدی به بیهوشی در عمل لاپاراسکوپی (بیهوشی عمومی).
- ایجاد لخته خون در رگ معمولاً یکی از پاها (ترومبوز وریدی عمقی) که باعث مسدود شدن جریان خون یکی از رگ‌های خونی در ریه میشود (آمبولی ریه)
اغلب برای درمان این عوارض جدی به عمل جراحی دیگری نیاز است.
چه زمانی از لاپاراسکوپی استفاده میشود؟
عمدتا کاربرد لاپاروسکوپی برای تشخیص یا درمان تعداد زیادی از بیماری‌ها است. فلوشیپ لاپاراسکوپی در طول عمل، ابزار و ادوات کوچک جراحی از طریق شکاف‌های کوچک وارد بدن می‌کند. به این صورت جراح متخصص لاپاراسکوپی می‌تواند جراحی را انجام دهد.
لاپاراسکوپی تشخیصی
می‌توان با استفاده از روش‌های غیرتهاجمی مانند سونوگرافی، تصویربرداری توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی‌اسکن) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام‌آرآی) بیماری‌ها را تشخیص داد. هرچند، گاهی اوقات تنها راه برای تأیید تشخیص، بررسی مستقیم بخش آسیب‌دیده بدن با استفاده از لاپاراسکوپ است.
اکنون عموماً برای تشخیص بیماری‌های مختلف و بررسی علائم خاص روش لاپاراسکوپی انجام میشود. برای مثال، از لاپاروسکوپی برای موارد زیر استفاده میشود:
- بیماری‌های التهابی لگن (PID) – عفونت باکتریایی دستگاه تناسلی فوقانی زنان ازجمله رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها
- اندومتریوزیس – که در آن بخش کوچکی از پوشش رحم (غشای داخلی رحم) در خارج از رحم رشد می‌کند.
- حاملگی خارج از رحم – بارداری در خارج از رحم
- کیست تخمدان – کیسه‌های پر از مایع که روی تخمدان زنان رشد می‌کنند.
- فیبرم – تومورهای غیر سرطانی که در داخل یا پیرامون رحم رشد می‌کنند.
- ناباروری زنان
- عدم نزول بیضه – شرایط رایج در کودکان که در آن نوزاد پسر بدون یک یا هر دو بیضه در درون کیسه بیضه متولد میشود.
- آپاندیسیت – تورم دردناک آپاندیس (کیسه کوچک متصل به روده بزرگ)
- درد لگنی و درد شکمی غیرقابل توضیح
همچنین برای تشخیص انواع خاص سرطان می‌توان از لاپاروسکوپی استفاده کرد. برای نمونه‌برداری از بافت سرطانی مشکوک، لاپاروسکوپی انجام میشود، بنابراین می‌توان بافت سرطانی را به آزمایشگاه فرستاد. به این روش بیوپسی نیز گفته میشود.
سرطان‌هایی که با لاپاراسکوپی تشخیص داده می‌شوند عبارتند از:
- سرطان کبد
- سرطان پانکراس
- سرطان تخمدان
- سرطان مجرای صفراوی
- سرطان کیسه صفرا
استفاده از لاپاراسکوپی برای درمان بیماری
می‌توان برای درمان تعدادی از بیماری‌های مختلف از جراحی لاپاراسکوپی استفاده کرد، این موارد عبارتند از:
- انجام جراحی لاغری
- برداشتن آپاندیس ملتهب – در شرایط تورم آپاندیس که خطر ترکیدن آپاندیس زیاد است.
- ترمیم فتق‌ها – مانند فتق‌های موجود در کشاله ران
- برداشتن بخشی از روده – برای درمان بیماری‌های گوارشی مانند بیماری کرون (التهاب مزمن بخش زیرین روده) یا دیورتیکول که با دارو قابل‌درمان نیست.
- ترمیم زخم معده در حال خونریزی یا در حال گسترش
- برداشتن کیسه صفرا –برای درمان سنگ کیسه صفرا
- درمان حاملگی خارج از رحم – معمولاً برای جلوگیری از آسیب به لوله‌های فالوپ خارج کردن جنین ضروری است.
- برداشتن تمام یا قسمتی از اندام مبتلابه سرطان – مانند تخمدان، پروستات، کبد، روده بزرگ، کلیه یا مثانه
- خارج کردن فیبرم
- برداشتن رحم (زهدان‌برداری) – گاهی اوقات برای درمان بیماری التهابی لگن (PID)، اندومتریوزیس، پریودهای سخت یا پریودهای دردناک از لاپاراسکوپی استفاده میشود.
مراحل لاپاراسکوپی
نوع بیهوشی در عمل لاپاراسکوپی بیهوشی عمومی است، بنابراین در طول عمل بی‌هوش خواهید بود و هیچ‌چیزی از آن به یاد نمی‌آورید. غالباً می‌توانید در همان روز لاپاروسکوپی به خانه بازگردید.
آماده‌سازی برای لاپاروسکوپی
معمولاً با توجه به نوع عمل لاپاروسکوپی که انجام خواهد شد، از شما خواسته میشود 6 تا 12 ساعت پیش از عمل هیچ‌چیزی نخورید و ننوشید.
اگر داروهای رقیق‌کننده خون (داروی ضد انعقاد خون) مانند آسپرین یا وارفارین مصرف می‌کنید، از شما خواسته میشود چند روز پیش از عمل مصرف آنها را قطع کنید. هدف از این کار جلوگیری از خونریزی بیش‌ازحد در طول عمل است.
اگر سیگار می‌کشید، ترک سیگار قبل از جراحی توصیه میشود. این امر بدان دلیل است که استعمال دخانیات بهبودی پس از جراحی را به تأخیر می‌اندازد و خطر بروز عوارضی مانند عفونت را افزایش می‌دهد.
تعداد زیادی از افراد در روز عمل یا روز بعد از عمل از بیمارستان مرخص می‌شوند. پیش از عمل، ترتیبی دهید تا شخصی شما را به خانه برساند زیرا به شما توصیه میشود حداقل 24 ساعت پس از عمل رانندگی نکنید.
عمل جراحی لاپاراسکوپی
در طول لاپاروسکوپی فلوشیپ لاپاراسکوپی در نزدیکی نافتان یک برش کوچک حدود 1 تا 1 و نیم سانتی‌متریایجاد می‌کند.
لوله‌ای وارد قسمت شکافته شده میشود و با استفاده از یک لوله گاز دی‌اکسید کربن پمپاژ میشود تا شکمتان باد کند. باد کردن شکمتان جراح را قادر می‌سازد تا اندام‌های شما را با وضوح بیشتری ببیند و به جراح فضای بیشتری برای کار می‌دهد. سپس لاپاراسکوپ از طریق این لوله وارد بدنتان میشود. لاپاراسکوپ تصاویر را بر روی مانیتور اتاق عمل نشان می‌دهد و جراح به‌وضوح کل ناحیه عمل را مشاهده می‌کند.
اگر لاپاراسکوپی برای درمان مانند برداشتن آپاندیس انجام شود، برش‌های بیشتری در شکم شما ایجاد میشود. می‌توان ادوات جراحی کوچک را از طریق این برش‌ها وارد بدنتان کرد و جراح با استفاده از تصاویر ارسالی لاپاراسکوپ ابزار جراحی را در محل مناسب قرار می‌دهد. پس‌ازاینکه ابزار در محل مناسب قرار گرفتند، می‌توان از آنها برای درمان استفاده کرد.
پس از عمل، دی‌اکسید کربن موجود در شکمتان تخلیه میشود، برش‌ها با بخیه دوخته می‌شوند و بر روی آن پانسمان گذاشته میشود.
هنگامی‌که برای تشخیص بیماری از لاپاروسکوپی استفاده میشود، معمولاً عمل 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد. اگر جراح برای درمان بیماری لاپاروسکوپی انجام دهد، بسته به نوع جراحی، عمل بیشتر طول خواهد کشید.
دوره نقاهت لاپاراسکوپی
بعد از لاپاروسکوپی ممکن است در حین دوره نقاهت به دلیل اثرات داروی بیهوشی در عمل لاپاراسکوپی دچار احساس گیجی و منگی شوید. بعضی دچار حالت تهوع یا استفراغ می‌شوند. همه این‌ها عوارض جانبی متداول بیهوشی هستند و سریعاً التیام می‌یابند.
تا زمانی که کاملاً هشیار شوید و بتوانید غذا بخورید، بنوشید و ادرار کنید، چند ساعت زیر نظر پرستار خواهید بود.
قبل از ترک بیمارستان درباره نحوه تمیز کردن زخم‌ها، تاریخ معاینه بعدی یا کشیدن بخیه‌هایتان اطلاعاتی به شما داده میشود (اگرچه اغلب از بخیه‌های جذبی استفاده میشود).
احتمالاً تا چند روز پس از عمل لاپاراسکوپی در جای زخم‌ها کمی احساس درد و ناراحتی خواهید داشت. همچنین اگر از لوله تنفسی استفاده کرده باشید، گلودرد خواهید داشت. برای تسکین درد داروی مسکن برایتان تجویز میشود.
بعد از عمل بخشی از گازهای مورداستفاده برای باد کردن شکم در داخل شکمتان باقی می‌ماند که منجر به موارد زیر میشود:
- نفخ
- انقباض عضلانی
- درد شانه زیرا گاز باعث تحریک دیافراگمتان (عضله مورداستفاده برای تنفس) میشود که به‌نوبه خود پایانه‌های عصبی شانه‌تان را تحریک می‌کند.
- این علائم نگران‌کننده نیستند و یک یا چند روز بعد، زمانی که بدنتان گاز باقی‌مانده را جذب کند، برطرف می‌شوند.
احتمالاً در روز‌ها یا هفته‌های پس از عمل، نسبت به معمول احساس خستگی بیشتری خواهید داشت زیرا بدنتان برای بهبودی انرژی زیادی مصرف می‌کند. چرت منظم می‌تواند اثربخش باشد.
مدت دوره نقاهت
طول دوره نقاهت لاپاراسکوپی برای هر شخصی متفاوت است. طول دوره نقاهت به عواملی مانند دلیل انجام عمل (آیا عمل برای تشخیص بیماری انجام‌شده است یا برای درمان بیماری)، سلامت عمومی و همچنین بروز هرگونه عارضه بستگی خواهد داشت.
اگر برای لاپاروسکوپی تشخیصی انجام داده‌اید احتمالاً می‌توانید ظرف پنج روز فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرید. پس از انجام لاپاروسکوپی برای درمان بیماری، طول دوره نقاهت به زمان لازم برای درمان بستگی دارد. بعد از یک جراحی سبک مانند برداشتن آپاندیس، می‌توانید ظرف سه هفته فعالیت‌های عادی‌تان را از سر بگیرید. پس از جراحی سنگین مانند برداشتن تخمدان یا کلیه به دلیل سرطان، معمولاً دوره نقاهت ۱۲ هفته طول می‌کشد.
فلوشیپ لاپاراسکوپی و تیم جراحی درباره زمانی که می‌توانید فعالیت‌های عادی را از سر بگیرید، اطلاعات بیشتری به شما ارائه خواهند داد.
مراقبت های پزشکی
معمولاً توصیه میشود در طول ۲۴ ساعت اول پس از جراحی، شخصی در کنارتان حضورداشته باشد چون ممکن است علائمی داشته باشید که حاکی از وجود مشکل هستند، این علائم عبارتند از:
- تب ۳۸ درجه یا بالاتر
- لرز
- استفراغ مداوم یا استفراغ شدید
- افزایش درد شکمی
- سرخی، درد، تورم، خونریزی یا ترشح زخمتان
- ترشحات غیرعادی واژنی یا خونریزی واژن
- درد و تورم در یکی از پاهایتان
- احساس سوزش یا تیر کشیدن در زمان ادرار
اگر در طول دوره نقاهت هر یک از این علائم را تجربه کردید، باید با بیمارستانی که در آن جراحی شدید تماس بگیرید.
لاپاراسکوپی با کمک روبات
یکی از تحولات نسبتاً جدید در لاپاروسکوپی، استفاده از روبات‌ها برای کمک به انجام جراحی است. به این روش لاپاروسکوپی با کمک روبات گفته میشود. در طول لاپاروسکوپی با کمک روبات، جراح از کنسول واقع در اتاق عمل برای انجام جراحی و کنترل بازوهای روباتیک استفاده می‌کند. دوربین مخصوص و تجهیزات جراحی به بازوهای روباتیک متصل هستند.
سامانه روباتیک امکان دید سه‌بعدی بزرگنمایی شده را فراهم می‌سازد و حیطه حرکتی ابزارهای جراحی در داخل بدنتان را افزایش می‌دهد.
لاپاروسکوپی با روبات، جراحان را قادر می‌سازد تا عمل‌های پیچیده را با دقت بیشتر و با ایجاد برش‌های کمتر انجام دهند. در سال‌های اخیر، در بریتانیا استفاده از لاپاروسکوپی به کمک روبات افزایش‌یافته است. عمدتاً برای جراحی پروستات از لاپاروسکوپی با روبات استفاده میشود.
شواهد نشان می‌دهند لاپاروسکوپی با روبات نسبت به لاپاروسکوپی معمولی و جراحی باز عوارض کمتر و همچنین دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد.
فلوشیپ چیست؟
معنی فلوشیپ (fellowship) در لغت “کمک هزینه تحصیلی” بوده و به دوره‌های تخصصی در علوم پزشکی گفته میشود. بنابراین فلوشیپ دوره تحصیلی تکمیلی علوم پزشکی است که دانشجویان رشته پزشکی و دندانپزشکی بعد از فارغ التحصیلی و گرفتن مدرک می‌توانند آن را بگذرانند. مدت دوره فلوشیپ نهایتا 2 سال بوده و یک پزشک متخصص یا عمومی با سپری کردن آن ضمن تقویت رزومه تحقیقاتی و عملی، مهارت خود را افزایش می‌دهند.
فلوشیپ لاپاراسکوپی کیست؟
فلوشیپ لاپاراسکوپی یک پزشک است که مراحل پزشکی عمومی یا تخصصی جراحی لاپاراسکوپی و سپس فلوشیپ لاپاراسکوپی را گذرانده است. بنابراین یک پزشک دارای مدرک فلوشیپ لاپاراسکوپی پیشرفته، توانایی کامل انجام جراحی درون بین با بیشترین موفقیت و کمترین عوارض را داراست.
