کبد چرب یعنی شما در کبدتان چربی اضافی دارید که در اصطلاح پزشکی به آن استحاله چربی در کبد نیز گفته می‌شود. مصرف زیاد نوشیدنی الکلی شما را در معرض ابتلا به این بیماری قرار می‌دهد. با گذشت زمان، الکل بیش‌ازحد منجر به انباشت چربی در داخل سلول‌های کبدتان می‌شود. این امر عملکرد کبدتان را دشوارتر می‌سازد. اما حتی اگر زیاد الکل مصرف نکنید هم احتمال ابتلا به آن وجود دارد. در این مقاله ضمن بررسی انواع، عوامل و عوارض به تشریح نحوه درمان کبد چرب با جراحی لاغری پرداخته می‌شود.
انواع کبد چرب کدامند؟
بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)
دو نوع کبد چرب غیرالکلی وجود دارند:
کبد چرب ساده
این بدان معناست که در کبدتان چربی دارید اما ممکن است هیچ التهابی در کبدتان وجود نداشته باشد یا سلول‌های کبدتان آسیب نبینند. این بیماری معمولاً بدتر نمی‌شود و مشکلی برای کبدتان ایجاد نمی‌کند. اکثر افراد مبتلابه بیماری کبد چرب غیرالکلی صرفاً دارای کبد چرب هستند.
استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH)
این بیماری بسیار خطرناک‌تر از بیماری کبد چرب ساده است. استئاتوهپاتیت غیرالکلی به معنای وجود التهاب در کبدتان است. التهاب و آسیب به سلول‌های کبدی‌تان به دلیل ابتلا به استئاتوهپاتیت غیرالکلی منجر به مشکلات جدی مانند تصلب بافت‌ها و سیروز می‌شود که گونه‌هایی از زخم کبد و سرطان کبد به شمار می‌روند. در حدود ۲۰ درصد از افراد مبتلابه بیماری کبد چرب غیرالکلی، به استئاتوهپاتیت غیرالکلی مبتلا هستند.
بیماری کبد چرب الکلی (ALD)
بیماری کبد چرب الکلی قابل‌پیشگیری است. معمولاً این بیماری با قطع مصرف الکل بهبود پیدا می‌کند. اگر به مصرف نوشیدنی‌های الکلی ادامه دهید، کبد چرب الکلی مشکلات جدی ایجاد می‌کند. این موارد عبارتند از:
- بزرگ شدن کبد: بزرگ شدن کبد همیشه علائم ندارد اما ممکن است در سمت راست بالای شکمتان احساس درد یا ناخوشی داشته باشید.
- هپاتیت الکلی: هپاتیت الکلی به‌منزله تورم در کبد است که باعث تب، تهوع، استفراغ، شکم‌درد و یرقان (رنگ پوست و چشم مایل به زرد) می‌شود.
- سیروز الکلی: سیروز الکلی به معنای انباشت زخم در کبد یا بافت سرطانی است.
سیروز کبدی دارای علائمی مشابه با هپاتیت کبدی به‌اضافه علائم زیر است:
تجمع مایعات زیاد در شکمتان (پزشک آن را استسقاء شکم می‌نامد). فشارخون بالا در کبد. خونریزی در داخل بدن. پریشانی و تغییر در رفتار. بزرگ شدن طحال. نارسایی کبد که می‌تواند مرگبار باشد.
معمولاً در وهله اول فرد به بیماری کبد چرب الکلی مبتلا می‌شود. این بیماری می‌تواند تشدید شده و به هپاتیت الکلی تبدیل شود. در طول زمان، این بیماری به سیروز الکلی تبدیل می‌شود.
اگر زیاد الکل مصرف می‌کنید، با پزشکتان صحبت کنید. این مسئله محرمانه باقی می‌ماند و پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا عادت به نوشیدنتان را کنترل کنید تا سلامت بمانید.
علائم کبد چرب چیست؟
معمولاً کبد چرب غیرالکلی و کبد چرب الکلی هیچ علامتی ندارد. بعضی از افراد علائمی مانند خستگی یا درد در سمت راست بالای شکم، یعنی جایی که کبد قرار دارد را تجربه می‌کنند. اگر به استئاتوهپاتیت غیرالکلی یا سیروز مبتلا هستید، ممکن است علائم زیر را داشته باشید:
- شکم متورم
- عروق خونی متورم در زیرپوست
- سینه‌های بزرگ‌تر از حد عادی در مردان
- کف دست قرمز
- رنگ پوست و چشم‌های متمایل به زرد که یرقان نامیده می‌شود
علل
علت ابتلا به کبد چرب الکلی مصرف زیاد الکل است. اگر زیاد الکل می‌نوشید و دارای ویژگی‌های زیر هستید، احتمالاً به این بیماری مبتلا می‌شوید:
- چاق باشید
- دچار سوءتغذیه باشید
- اگر به هپاتیت ویروسی مزمن علی‌الخصوص هپاتیت سی مبتلا باشید
- ژن‌هایی داشته باشید که احتمال ابتلای شما به این بیماری را افزایش می‌دهند
- مرد سیاه‌پوست یا اسپانیایی‌تبار باشید
- هر چه سنتان بیشتر باشد احتمال ابتلای شما به این بیماری بیشتر است
هنوز مشخص نیست که چرا بعضی از افراد مبتلابه کبد چرب غیرالکلی صرفاً بیماری کبد چرب ساده دارند و بعضی دیگر به استئاتوهپاتیت غیرالکلی مبتلا می‌شوند. یکی از این دلایل ژن‌ها هستند. اگر دارای ویژگی‌های زیر باشید، احتمال ابتلا به کبد چرب غیرالکلی یا استئاتوهپاتیت غیرالکلی بیشتر است:
عوامل خطر
- اضافه‌وزن داشته باشید یا چاق باشید
- بدن شما آن‌طور که باید به انسولین واکنش نشان ندهد (که مقاومت به انسولین نامیده می‌شود) یا به دیابت نوع ۲ مبتلا باشید
- دارای سطح بالای تری گلیسیرید یا کلسترول بد (LDL) یا سطح پایین کلسترول خوب (HDL) باشید
- سنتان بالا باشد
- به سندروم تخمدان پلی کیستیک مبتلا باشید
- به وقفه تنفسی در خواب مبتلا باشید
- تیروئیدتان کم‌کار باشد (پزشکان آن را کم‌کاری تیروئید می‌نامند)
- غده هیپوفیزتان کم‌کار باشد (به آن کم‌کاری هیپوفیز گفته می‌شود)
- دچار سوءتغذیه باشید
- به‌سرعت وزن کم کرده باشید
- در معرض مواد شیمیایی و سمی خاصی قرار داشته باشید
- دچار سندروم متابولیک باشید
سندروم متابولیک ترکیبی از شرایطی است که احتمال ابتلای شما به دیابت نوع ۲ و بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. اگر به سندروم متابولیک مبتلا هستید، احتمالاً دارای ویژگی‌های زیر هستید:
- دور کمر پهن
- تری گلیسیرید یا کلسترول LDL بالا
- کلسترول HDL (خوب) پایین
- فشارخون بالا
- قند خون بالا
همچنین دلایل کمتر متداولی برای ابتلا به استئاتوهپاتیت غیرالکلی یا کبد چرب غیرالکلی وجود دارد. این دلایل عبارتند از:
- شرایط پزشکی که بر نحوه ذخیره چربی یا استفاده بدن شما از چربی تأثیر می‌گذارد.
- ابتلا به هپاتیت سی و دیگر عفونت‌ها
- کاهش وزن سریع
- مصرف بعضی از داروها مانند گلوکوکورتیکوئیدها، متوترکسات (روماترکس، ترکسال)، استروژن مصنوعی، تاموکسیفن (نولوادکس، سولتاموکس)
- برداشتن کیسه صفرا: بعضی از افراد که عمل جراحی برداشتن کیسه صفرا را انجام می‌دهند بیشتر در معرض ابتلا به کبد چرب غیرالکلی قرار دارند
نحوه تشخیص کبد چرب
ازآنجایی‌که بیشتر افراد هیچ علائمی ندارند، تشخیص این بیماری چندان ساده نیست. پزشک از روش‌های مختلفی برای تشخیص ابتلا به بیماری کبد چرب استفاده می‌کند. بعضی از چیزهایی که پزشک برای تشخیص بیماری کبد چرب از آنها استفاده می‌کند عبارتند از:
- سابقه سلامت: پزشک درباره میزان مصرف الکلتان سؤال خواهد پرسید. این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد آیا شما به کبد چرب الکلی یا کبد چرب غیرالکلی مبتلا هستید، بنابراین صادقانه پاسخ دهید. همچنین پزشک درباره داروهای مصرفی، نحوه غذا خوردن و دیگر شرایط سلامتتان سؤال می‌پرسد.
- معاینه فیزیکی: پزشک شما را وزن می‌کند و برای بررسی نشانه‌های مشکلات کبدی مانند بزرگ شدن کبد یا یرقان، بدنتان را معاینه می‌کند.
- آزمایش خون: آزمایش خون نشان می‌دهد که آیا دارای سطح بالایی از آنزیم‌های کبدی مانند آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) هستید یا خیر. اگر چنین باشد احتمالاً شما بیماری کبدی دارید.
- آزمایش‌های تصویربرداری: ممکن است پزشک برای شما سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی تجویز کند. این آزمایش‌ها وجود چربی در کبد را نشان می‌دهند اما نشان نمی‌دهند که شما به کبد چرب ساده مبتلا هستید یا استئاتوهپاتیت غیرالکلی.
لازم نیست تا از کبد همه افراد مبتلابه کبد چرب غیرالکلی بافت‌برداری شود. اگر در معرض خطر ابتلا به استئاتوهپاتیت غیرالکلی قرار دارید یا آزمایش‌های دیگر نشان می‌دهند که احتمال ابتلایتان به استئاتوهپاتیت غیرالکلی یا سیروز وجود دارد، پزشک بافت‌برداری کبدی را تجویز می‌کند. پزشک نمونه‌ای از بافت کبدتان را برمی‌دارد و آن را به آزمایشگاه می‌فرستد تا بررسی شود که آیا دچار التهاب یا آسیب کبدی هستید یا خیر. این کار در بیمارستان یا مرکز جراحی سرپایی انجام خواهد شد. پیش از عمل، برای کاهش درد یا کمک به آرامشتان دارو دریافت خواهید کرد. پزشک برای انجام بافت‌برداری ناحیه موردنظر را بی‌حس می‌کند و برای برداشتن تکه کوچکی از بافت کبد از سوزن مخصوص استفاده می‌کند. بافت‌برداری کبد تنها راهی است که پزشکان می‌توانند با آن ابتلا به استئاتوهپاتیت غیرالکلی را تشخیص دهند.
